HÜLYA YAZICI:
BİR İH(Tİ)MAL DAHA VAR
Hülya Hanım söyleşimize sizin de katılımcısı olduğunuz Bağımsız Sanat Vakfı ile başlamak istiyorum. Vakfın misyonu hakkında kısa bir bilgi verebilir misiniz?
Bağımsız Sanat Vakfı, kuruluşundan bu yana insanlık sorunlarına dikkat çeken sanatsal etkinlikler düzenleyerek, ülke sanatında kendine özgü, toplumun genelini hedefleyen nitelikli çalışmalar yapmayı sürdürmektedir. Kurucu ve yürütücü ekibini büyük ölçüde kadınların oluşturduğu vakıf 2010 yılından itibaren Uluslararası İstanbul Trienali’ni güncel bir sanat etkinliği olarak sürdürmekle birlikte, bunun dışında çeşitli grup sergileri, vakıf galerisinde aylık süreli sergiler, sanat ve felsefe söyleşileri olmak üzere sanatın çeşitli alanlarında faaliyetlerine devam etmektedir.
Sanatsal etkinliklerinden bahsettiniz. Çeşitlendirecek olursak, vakfın, sanatın hangi alanlarında çalışmaları bulunuyor?
Küresel salgın nedeniyle azaltılarak sürdürülen çalışmalar yapan Sanat Vakfı; 2020 -2021 yılları arasında ilki ‘’Karşılaşmalar ‘’ adıyla Mimar Sinan Üniversitesi Tophane-i Âmire binasında yirmi sanatçı ile, diğeri T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ile 2021 Mart ayında Dünya Kadınlar Gününe istinaden, kadına şiddet ve sıkça yaşanan kadın cinayetleri, cinsiyet eşitsizliği temalı bir sergi ve konuyla ilgili bir söyleşi düzenledi. Küratörlüğünü üstlendiğim sergi, ikisi erkek on sekizi kadın olmak üzere yirmi sanatçının katılımıyla gerçekleşti.
Resim, heykel, fotoğraf, enstalasyon, video sanatı, müzik ve performans sanatlarından derlenen disiplinler arası çalışmaların konusunu, sanatçıların gözlemledikleri veya içselleştirdikleri kadın sorunları teşkil ediyordu. Kendi çalışmalarımın da yer aldığı sergide iki erkek sanatçının çalışmalarının da yer aldığını söylemiştim. Bunlardan Erhan Lampir, günümüzün çıkar odaklı ilişkilerine eleştirel bir bakış getirerek, kadın erkek ilişkilerine duygusal ve insani bir yorum katarken; Suriyeli sanatçı Mustafa Teet, atık metal parçalarını bir araya getirerek yaptığı kadın portrelerinde, parçalanan değerleri birleştirme konusuna atıfta bulunuyordu. Kısaca kadının yaşamından kesitlerin aktarılmaya çalışıldığı bu büyük serginin söyleşisinde de değerli arkadaşlarımız; yazar Yıldız Ramazanoğlu, yönetmen ve yazar Handan Öztürk, ilahiyatçı Hülya Terzioğlu, yazar Peren Birsaygılı Mut, konuya bizden ve dünyadan örnekler vererek dâhil oldular.
Toplumda gittikçe derinleşen bir yara haline gelen kadın sorunsalı ve cinsiyet eşitsizliği devamlı gündemde olan meselelerimizden. Bu konuya bir sanatçı gözüyle baktığınızda neler görüyorsunuz?
Kadın sorunsalı üzerinde çokça durulmalı. Cezai yaptırımların caydırıcılık oranı yeniden düşünülmeli. Bu konuda toplumsal anlayış ve kabullerimiz irdelenmeye açık olmalı. Hayatı paylaşan ya da paylaşmayan iki cinsin varoluş farklılıklarını da gözeterek birbirlerine anlayış göstermeye ihtiyacı var. Bu hemen bir anda gerçekleşecek, düzelecek bir durum değilse de bu konuda hem bireysel hem de toplumsal gayretlerimizi önemle sürdürmeliyiz diye düşünüyorum.
Cinsiyet eşitsizliğinin olmadığı bir toplum ütopya mıdır?
Cinslerden birinin, diğerinin zayıflığını tolere ettiği ve böylece ontolojik farklılıkların dengelendiği, fiziksel üstünlüğün iktidar sorununa yol açmadığı bir toplum düzeni belki de hiç gerçekleşmeyecek. Yine de olması gerekenin bu olduğunu biliyoruz. Yaşadığımız zaman diliminde modernitenin insana dayattığı bireyselleşme ve sınırsız özgürlük kavramları, geleneğin kıskacından kurtarılmaya çalışılan kadına gerçek bir özgürlük ve güven sağlayabilmiş midir? Günümüz toplumlarında yaşanan ekonomik, kültürel ve akademik güç savaşlarında kadınla erkeğin adil bir yarışın tarafları olmadığı bilinen bir realite olmakla birlikte, diğer bir realite de bazı hemcinslerimizin girdiği iktidar yarışında bir karşı savunma yöntemi olarak cinsel kimlikleriyle üstünlük sağlamaya çalışmalarıdır. Bu durum öğrenilmiş bir çaresizlik midir, diye de sormak gerekiyor aslında...
Kadının ontolojik yapısı ve toplumda karşılaştığı engeller bağlamında görüş ve gözlemleriniz nelerdir?
Kendi bedeninde soyunu sürdürecek bir canlının biçimleniyor olması esasen yaratıcılığa ve sezgiselliğe çok yakın ve aynı zamanda narin yapısına tezatla daha dayanıklı bir yapıya sahip kılmaktadır kadını. Uzun bir zaman diliminde yaptığım deneysel çalışmalarda kadınla özdeşleştirdiğim ipek böceğinin yaşam süreçlerini titizlikle izleyerek anlamaya çalıştım. İpek böceği, bünyesinde biriktirdiği ipek sıvısıyla ördüğü sağlam kozasını günü geldiğinde delerek ikinci kez kelebek olarak yaşamaya başlar. Kelebek, ertesi yılın tırtıllarını oluşturacak yumurtalarını insanların erişebileceği bir yere bırakmak durumundadır. Bu yüzden uçması engellenmiştir.
Kadınlarsa ontolojik görevi gereği soyunu devam ettirebilmenin fiziksel ve manevi sorumluluğunu üstlenme sürecinde zayıflıklarını imkâna dönüştürerek kendini gerçekleştirmenin yollarını aramalıdır. Bu bir insanlık sorunudur ve her birey bunu gözeterek yaşamını kurgulamalıdır. Çünkü kadınlar insanlığın soyunu sürdürebilmek gibi önemli bir görevin muhatabıdır ister istemez.
Henüz yumurtlama dönemine gelmeden, ipek üretimi için ekonomik sebeplerle ayrılan kozadaki krizalitler ipeklerinin kesintisiz bir iplik olarak alınabilmesi için kaynar suya atılarak, yaşamları kelebek olamadan sona erdirilir. Burada kullanmak istediğim metafor aslında ipek böceğinin yaşamına yapılan bu müdahale ile ilgilidir ve bana kadına yüklenen ontolojik rolün toplum tarafından yeterince anlaşılamamasından kaynaklı sorunu hatırlatır.
O halde son sorumu sizin teşbihinize istinaden sorarak söyleşiyi sonlandırmak istiyorum: Kozadan kurtuluşun yolu nedir?
Yaradılış kodlarımızdaki dezavantajları avantaja çevirecek ortak bir yaşama biçimini kurgulamak, ne varoluş özelliklerimizi yok sayan, dayatılan bir yaşama biçiminde ne de geleneğin ataerkil kurmacasında saklı. Bu tarz bir yaşam biçimi ancak ve ancak İNSAN olma yolundaki bilinçli çabamızın bir sonucu olarak hayatımızı daha anlamlı kılacak bir diğerkâmlıkla mümkün.
"Beni anlamadın demeyeceğim
Beni anladın
Zaten en dayanılmazı da buydu
Sen beni anladın
Anladığın halde canımı yaktın. ’’
BERDÜCESİ - Sayı: 1